Bugünlerde enflasyonun bir türlü düşmemesini ay sonunu getirmeye çalışan dar gelirli vatandaşın kredi kartına taksitle gıda alışverişi yapmasına bağlayanlar var. Hulûsi Turgut’un Cavit Çağlar’ın hayatını yazdığı “Cavit Çağlar-Fırtınalı Bir Yaşamöyküsü” kitabının 1990’larla ilgili bölümünde Tansu Çiller’le ilgili kısımlarını okurken onlar aklıma geldi.

Çağlar’ın Turgut’a anlatımına göre, DYP lideri Süleyman Demirel’in Kasım 1991’de SHP lideri Erdal İnönü’yle koalisyon hükümeti kurması üzerinden birkaç ay geçmiştir. Çağlar, Demirel’in sağ kolu Devlet Bakanı, iktisatçı Çiller ise Hazine Bakanıdır; 1992 başlarıdır.

Bir gün Ziraat Bankası Genel Müdürü Coşkun Ulusoy, Çağlar’ı ziyaret eder. Devlet memur maaşlarını ödeyemeyecektir. Kasada para olmadığından değil. Merkez Bankası memur maaşlarını ödeyecek olan Ziraat Bankası’na parayı havale etmediği için. Havale etmesi için Hazine Bakanı Çiller’in imzası gerekmektedir. Hazine Müsteşarı Tevfik Altınok gerekli evrakı hazırlamıştır ama Çiller imzalamayı reddetmektedir.

“Ülkeyi mahveden memurlar”

Çağlar, Çiller’i arar, neden imzalamadığını sorar. Çağlar’a göre aralarında şu diyalog geçer:

– Memurlar bu ay da maaş almasın. Ne olacak?

– Tansu Hanım, sen neler söylüyorsun?

– Hatta bu ay değil, altı ay almasınlar. Ülkeyi mahveden onlar.

İş büyür. Başbakan Demirel, memur maaşları ödeme emri yazısını Devlet Bakanı Ekrem Ceyhun’a vererek “Tansu’ya götür, imzalasın” der. Yine olmaz. Çağlar bu defa Çiller’in makamına gider. Aralarındaki diyalogu yıllar sonra şöyle anlatıyor:

– Tansu Hanım, biliyorsun, biz iktidarız. Memur maaşlarını ödemezsek bizi katlederler. Tarihte Patrona Halil İsyanı var. Onu bilir misin?

– Memurlar da maaş almasın efendim.

– Neden almayacaklar?

– Enflasyonu arttırıyorlar.

– İmzala şu kağıdı!

– Hayır, imzalamam!

– Sen bizi astıracak mısın?

Çağlar sonunda Demirel Çiller’i makamına çağırıp imza attırdığını, memurların da maaşlarını aldığını anlatıyor.

Çiller bunun üzerine bir açıklama yaparak imza yetkisinin Hazine değil Maliye bakanında olduğunu söyleyerek “Kabine arkadaşımun unutkanlığının eseri” dedi. Enflasyon artışını memur maaşlarına bağladığı iddiaları konusundaysa bir şey söylemedi. Bu tartışma burada bitmeyecek görünüyor.

Çağlar hatırlatıyor

Ancak Çağlar sayesinde bir de Çiller’in UDİDEM’ini hatırladık; Ulusal Dinamik Denge Modeli. 2018 seçimleriyle 2023 seçimleri arasında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “düşür faizi, enflasyon da döviz kuru da düşsün” siyaseti gibi, faizleri zoraki düşürürse denk bütçe yapabileceği varsayımına dayanıyor. Nurettin Nebati’nin “heterodoks” politikalarına benziyor.

Onun sonucu ne olmuş? 1994 krizi. Daha sonra 2001 bankacılık krizine yol açacak 5 Nisan 1994 kemer sıkma politikaları.

İstiklâl Marşı şairi Mehmet Akif Ersoy’un “İbret alınsaydı tekerrür mü ederdi?” dediği tarih maalesef tekrarlanıyor ve bugün ekonomi politikalarındaki bir başka denemenin sonuçlarına katlanmak zorunda kalıyoruz.

Çiller ise kendisini yenilerde AK Parti İstanbul adayı Murat Kurum’a verdiği destekle hatırlattı; Kurum’un işi Çiller’e kaldıysa kolay değildi. İmamoğlu ise bu desteği Kurum’un bakanken Çiller’e verdiği 13 bin metrekare araziye imar iznini mahkeme kararıyla kaldırtmasına bağladı. Cevap gelmedi. 2023 seçimlerinden önce Erdoğan’a desteğini açıklayan Çiller’e İYİ Parti oylarını bölmek üzere bir parti kurdurulacağı söylentisi yayılmış, ancak Çiller yalanlamıştı.

Erdoğan 2018’de işine son verdiği Mehmet Şimşek’i 2023’te yeniden ekonominin başına geçirerek krizden bu defa ders çıkardığını göstermek istiyor. Dış yatırımcıların tereddüdüyse Erdoğan’ın bir noktada vaz geçip geçmeyeceği endişelerinden kaynaklanıyor.

Çağlar’ın anılarında başka neler var?

Çağlar’ın Hulûsi Turgut’a 750 sayfayı bulan anlatıları arasında 1990’larda devletin zirvesindeki günlerinden sonra 2000’lerde New York ve İstanbul’daki hapishane günleri de var. 1990’larda Türkiye Cumhuriyeti adına bakan olarak -özellikle Kafkaslar ve Orta Asya’da- yürüttüğü gizli ve açık diplomasiyle daha sonra 2010’larda yine devlet adına gizli operasyonlar var. 2016’da Rusya’yla uçak düşürme krizindeki rolünü teyit için aradığımda ilk tepkisi “Nereden duydun?” olmuştu. Tıpkı PKK lideri Abdullah Öcalan’ı Kenya’dan Türkiye’ye getiren uçağın NTV’deyken bizi defalarca anten kurma ve büro açma görüşmeleri için Azerbaycan ve KKTC’ye taşıyan uçak mı olduğunu sorduğumda verdiği tepki gibi.

Çağlar ve Nuri Çolakoğlu’nun 1996’da kurduğu Türkiye’nin ilk 24 saat haber televizyonu projesine ilk katılanlardanım; Ankara bürosunun kurulmasını üstlenmiştim. Müthiş heyecandı; Türkiye’de daha önce denenmemiş bir işin altından kalkabildik.

Kitapta aktarılacak çok şey var ama ben bugünlerde en ciddi sorunumuz olan ekonomik krizle bağlantısı ve bugünlerde yeniden sahneye çıkan, iki önceki krizin sorumlusu Çiller bölümünü aktarayım istedim.

•   İkinci Trump dönemi. Nasıl kazandı? Türkiye’yi nasıl etkiler?
•   Esenyurt ters tepti: CHP sertleşti, erken seçim dedi
•   Sandıkta kaybettiysen yargıyla gasp et: hedef hem İmamoğlu hem Yavaş
•   TUSAŞ saldırısı, kritik saptamalar, kritik sorular ve komplo teorileri
•   Korku filmi gibi Yen2306oğan Çetesinde Sağlık Bakanı’nın sorumluluğu
•   Avrupa Parlamentosunda Türkçe kınama, gazeteciler, ihale yolsuzlukları
•   İstiklal Marşı “Korkma” derken hükümet İsrail’den “Kork” mu diyecek?
•   Özel’den Erdoğan’a: yen2256en aday olmak istiyorsa son Tarih Kasım 2025
•   Hükümetin emekçiyle emekliye yeten gücü yandaş sermayeye yetecek mi?
•   30 Ağustos: zafer en çok ona layık olanlarındır
•   Her türlü kışkırtmaya açık, tehlikeli bir ortama giriyoruz
•   Türkeş, Kavala’yla görüştü, AYM Can Atalay dedi. MHP çok kızacak
•   Dışişlerinde siyasi atamaların koltuk kapmaca dönemi
•   Bir de hedef gösterseydiniz ne yapacaktınız Sayın Bahçeli?
•   Devlet devlet içinde, kimin bağlılığı hangisine?
•   Ya geçim ya seçim
•   Bütün alametler belirdi: Suriye faslını kapatma zamanı
•   AK Partinin yeni iletişim stratejisiymiş. Ne kadarına cesaretleri var?
•   Erdoğan’ın bürokrasi ile bitmeyen kavgası ve derin çelişkiler
•   AK Parti elitleri ve devlet yönetiminde artan SETA ağırlığı
•   Tasarruf planına dair üç soru: Beştepe, belediyeler ve AK Parti ekonomisi
•   Özel, Deniz Gezmişlerin anmasında: 6 Mayıs CHP için dönüm noktasıydı
•   Namık Tan, Mehmet Uçum’a karşı: Gezi, Erdoğan’ın samimiyet sınavı
•   Söyleten sensin: Sinan Ateş cinayeti örtbas edilebilir mi?
•   1 Mayıs ve Erdoğan’ın Taksim öfkesi
•   Anayasa tartışması sorunları perdelemek için sis bombası işlevinde
•   23 Nisan: TBMM’nin 104’üncü yılında oy ve Meclisin gücünü hatırlamak
•   CHP’nin ittifak 1.0 sürümü tutmadı, 2.0 sürümü tuttu
•   CHP’nin dönüşü muhteşem oldu; Erdoğan bu kez “dış güçler” diyemedi
•   CHP değişince Türkiye de değişti: yeni bir dönem açılıyor
•   Dip dalga Erdoğan’ı vurdu: işte üç temel neden
•   Başkenti yönetmeye aday Altınok: mirasyedi mi, emlak baronu mu?
•   AK Parti Ankara’da havlu atmak üzere
•   Savunma ve Dışişleri bakanlarının Meclis’e PKK brifinginden kalanlar
•   Özel’den Erdoğan’a: kazanacak adayları bulamıyorlar
•   Recep Tayyip Bey’e de bir Sadık Abi mi lazım sizce Hafize Gaye Hanım?
•   İttifak mı? Bir daha asla!
•   Yükselen yeni faşizmin hedefi alttakileri dibe itmek
•   İslam ülkeleri esti, gürledi ama İsrail’in aldırdığı yok. İşte nedeni
•   CHP’de Özel dönemi siyasette hangi dengeleri değiştirmeye aday?
•   CHP’nin Özel seçimi tüm muhalif seçmene “değişim” soluğu getirebilir
•   Parmağını kaldıran bir kız çocuğudur Cumhuriyet: 100. Yaşı kutlu olsun
•   Filistin mitingi yapılmalı da başka gün mü kalmamıştı?
•   CHP Anayasa tartışmaya İçtüzük önerisiyle başladı: Meclis güçlenmeli
•   Gezi Davası: dökülen Türk yargısı ve Erdoğan’ın dinmeyen öfkesi
•   Sayıştay raporlarındaki yolsuzluk izleri tam soruşturmalık
•   Kılıçdaroğlu: hepimiz hayal kırıklığına uğradık ama vazgeçmeyeceğiz
•   Barış Pehlivan örneği: yargı bağımsızlığı yoksa basın özgürlüğü de yok
•   Kılıçdaroğlu: Merkez Bankası nihayet asli görevini hatırlamış görünüyor
•   Üretilen hurafelere Özal bile inanmıştı ama Lozan 100 yıldır ayakta
•   Vergi zamları ve ilk sonuçları: kendi düşen ağlamaz mı?
•   Ekonomik krizden büyük sorunumuz varmış gibi
•   30’uncu yılında Sivas Katliamı: kanlı bir petrol savaşı hikayesi
•   Montaj, kara propaganda ve “diktatör olmak isteyene öğütler”
•   İki gün kaldı. “Nereye g1805iyoruz?” sorusu için son fırsat
•   İkinci tur için Kılıçdaroğlu’ndan Erdoğan’a “terör” cevabı
•   Kılıçdaroğlu’nun ekonomi kadrosu belli, Erdoğan hâlâ Şimşek peşinde
•   Kılıçdaroğlu’na destek büyürken siyasetin rengi hızla değişiyor
•   Kılıçdaroğlu: IMF ile görüşmüyoruz, ülkeyi dilenciye çeviren Erdoğan
•   Erdoğan’ı ikt1759ara kadınlar getirmişti, o rüzgâr da dönüyor
•   Muhalif seçmene ümit verecek bir dizi gelişme
•   Ortak liste zorunluluğu: gözler Kılıçdaroğlu ve Akşener’de
•   Kılıçdaroğlu’nun geniş cephe siyaseti; 1728eoloji ve politika
•   AK Parti kadına ş1724det yasası pazarlığında: birkaç oy için ya Rab
•   Kılıçdaroğlu, Akşener ve ikt1720arın kısa süren sevinci
•   Kılıçdaroğlu: Altılı Masa adayı ilk turda Cumhurbaşkanı
•   Siyasetin fay hatlarında yoğun enerji birikimi
•   Baskının yeni bahanesi: Özgürce kanaat oluşumunu engellemek
•   Tek Yürek bağış kampanyasının dörtte üçü devlet kesesinden
•   Kılıçdaroğlu sert: Kızılay’ı, asker yardımını bitirdiler, canlara maloldu
•   Kılıçdaroğlu’nun deprem isyanı, Erdoğan’ın defter tehd1671i
•   Gerçekten depremle mi geldi, gerçekten depremle mi g1670ecek?
•   Deprem çalışmaları yetersiz: hükümete tepki büyüyor
•   Millet İttifakı Programı: En çok alkışı Çankaya’ya dönüş aldı
•   Topluma bir dokun bin ah işit: Seçime kadar kim ne alırsa
•   Kılıçdaroğlu: çakallar önünde diz çökmektense ayakta ölürüm
•   Muhalefet İmamoğlu’na cezayla kenetlendi: oyun bozulabilir
•   Kılıçdaroğlu’nun İkinci Yüzyıl’ı: asıl çağrı CHP’ye
•   Muhalefetin Anayasa önerisi: bir şeyler oluyor sanki
•   Kılıçdaroğlu’nun Sırpça mesajı, buzdağının görünen ucu
•   Madencilerin ölümü kadermiş ama seçimi alırsa düzeltecekmiş
•   Medyayı yasayla susturma çabasının beyhude heyecanı
•   CHP l1578eri ABD yolunda: Ben barış istiyorum, Erdoğan kavga
•   100’üncü Yılında Zafer ve Cumhuriyete layık olmak
•   Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’a verdiği en ağır hasar
•   Kılıçdaroğlu’nun YSK sözleri: Veri güvenliği mi, seçim güvenliği mi?
•   Kılıçdaroğlu’dan Akkuyu tepkisi: Rusya’ya bağımlı haldeyiz
•   Erdoğan’ın Kılıçdaroğlu’na yetişme telaşı halka yarıyor
•   Birileri camilerde bir şeyler mi çeviriyor yine?
•   Erdoğan’ın içine düşen korku: kızgınlık ve kırgınlık seçimi
•   Kılıçdaroğlu CHP’yi toparlamaya İstanbul’dan başladı
•   Kaftancıoğlu’na ceza ya da yargı yoluyla siyaset batağı
•   Kavala’ya ömür boyu hapis: adaletsizliğin dibi
•   “Erdoğan sığınmacıları vatandaş yapıp oy mu kullandıracak?”
•   CHP Doğu ve Güneydoğudan vekil çıkarabilecek mi?
•   İki Türkiye: Antalya’da diplomasi Diyarbakır’da siyaset
•   9 başlıkta altı l1374erin Erdoğan rejimine karşı toplantısı
•   Kılıçdaroğlu Boykotta. Erdoğan Zamları Geri Alır mı?
•   Kılıçdaroğlu Erdoğan’ı doğrudan ihale yolsuzluğuyla suçladı