ABD’de İkinci Donald Trump dönemi başlıyor. Zafer konuşmasında “Amerika’ın altın çağının” başladığını söyledi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan “Daha adil dünya” dileyerek kutladı. (*)

İlk değerlendirmelere göre Cumhuriyetçilerin Trump’la seçimi kazanmasındaki en önemli etkenlerden birisi, Demokratların Trump’ın karşısına onun kadar güçlü bir aday çıkaramamış olmaları görünüyor. Demokratlar, Joe Biden’ın zihni melekelerindeki sorun nedeniyle Kamala Harris’in belki Trump’ın kaba sabalığına ve belli konulara faşizan yaklaşımına karşı liberal bir ışıltılar getirebilirdi, ama Amerikan halkının bunun gerçek sorunlarına bir çözüm getirmeyeceği kanısına vardığı anlaşılıyor.

Başka önemli nedenler de var.

Suikast girişimlerinin getirdiği mağduriyet etkisi üzerine henüz rakama dayalı yorum yok.

Ama örneğin, Harris’in büyük şehirlere yönelirken kırsal kesimi ve beyaz Hristiyan oyları ihmal ettiği eleştirisi var. Üstelik, Harris kendisi de beyaz olmamasına rağmen Demokratlar siyah ve latino oyları koruyamamış. Kapağı ABD’ye atan Meksikalı ve dünyanın her yerinden göçmenlerin -tıpkı İstanbul’a altı ay önce gelenin “İstanbul’a akından” şikâyeti gibi”- Trump’ın daha fazla göçmen almama siyasetine destek olmuş. Bunda Trump’ın siyah ve latino gençleri, -pek de yabancı olmadığımız- okumuş-yazmış düşmanlığını da körükleyerek “mekteplilere” karşı kışkırtmasının da payı olduğu yorumları yapılıyor.

Ters tepen silahlar

Buna rağmen Harris, Biden’ın şehirli mekteplilerden aldığı oyları da koruyamadığı görülüyor. Bunda bir ölçüde Gazze Krizi sırasında Biden-Harris yönetimin İsrail’deki Binyamin Netanyahu yönetiminin Filistinlilere zulmüne açık desteğinin, üniversite kampuslarını hapishaneye çevirmesi gibi uygulamalarının da payı olduğu sanılıyor. Arap oylarının bir ölçüde Demokratlardan Cumhuriyetçilere geçmesi de bir etken.

Öte yandan Trump’ın iktidara gelince Ukrayna ve Orta Doğu’daki savaşı -artık silah sanayii ve askerleri karşısına almadan nasıl yapacaksa- bitireceği vaadi, oraya giden milyarları -artık nasıl yapacaksa- Demokratların ihmal ettiği kırsal kesime harcayacağı vaadine seçmenler inanmış görünüyor.

Demokratların oy beklediği ama sandığa götürmediği bir kesim de sağlık sistemine erişemeyen, geçim sıkıntısı çeken 65+ yaş grubu olmuş. Bizdeki kadar olmasa emeklikler ABD seçimlerinde de etkili olmuş.

Bir sürpriz daha: Harris’in kadın olması -çıkış anketlerine göre- Demokratların kadın oylarını artırmış ama aynı oranda erkek oylarını da Trump’a taşımış. Trump’ın Başkan Yardımcısı adayı JD Vance’in utanç verici “Çocuksuz kedili kadınlar” hakareti bile işe yaramamış.

Elon Musk etkeni

New York Times, Trump’ın aldığı sonuçta milyarder Elon Musk’ın açık desteğinin de etkisi olduğunu öne sürüyor. Sahibi olduğu -eski Twitter- “X” sosyal medya platformundaki 230 milyon izleyicisi ve -o da resmi kayıtta- 120 milyon dolar kampanya desteği etkili olmuş görünüyor.

ABD seçimlerini “demokrasiye karşı faşizm kazandı” basitliğinde görenler yanılıyor. Halkın günlük taleplerine ve sinir uçlarına daha iyi dokunan kazanıyor.

Halkın talepleri kişisel güvenlik ve geçim sıkıntısına daraldıkça da yönlendirme ve kışkırtmalara açık hale geliyor.

Trump dış politikası ve Türkiye

Trump sağı solu belli olmayan bir siyasetçi olarak biliniyor. Bu nedenle de Türk Dışişlerini tedirgin edebilir.

Beştepe ise siyaseten daha farklı düşünebilir; zamanında Türkiye’ye askeri (F-35) ve mali (“ekonominizi mahvederim”) hasar verdiği ve Cumhurbaşkanına hakaret dolu mektup yazdığı halde; nedticede seçimi o kazandı.

Peki, Trump yönetimin Türkiye açısından farkı ne olabilir?

Erdoğan’ın şimdilik en büyük avantajı Trump’ın öncelikler listesinde Türkiye’nin bulunmaması; bu ne olup bittiğini anlama zamanı kazandıracaktır.

Ukrayna’yı Rusya’nın işgali altındaki topraklarından vazgeçip, karşılığında batı sistemine yanaştırma ve daha çok Amerikan yatırımına ikna etmesi şaşırtıcı olmaz. Karadeniz’de gerilimin düşmesi Türkiye’nin yararına olur.

İsrail’i nasıl durduracağı kuşkulu. Ama zamanında Abraham Anlaşması Yoluyla Suudi Arabistan ve BAE’yi de İsrail’le ilişkiye razı ettiği unutulmamalı; hatta BAE İsrail’le ortak askeri tatbikata dahi katılmıştı. Trump’ın kâr getirmeyecek işlerle uğraşmak istemediği unutulmamalı.

Suriye’de PKK’nın uzantısı örgütlerle askeri işbirliğini hemen terk edeceği kanısında değilim. Bu İsrail güvenliği ve İran’a karşı tampon işlevi için de gerekli. Ancak Rusya-Ukrayna savaşından bu yana Türkiye’nin jeopolitik önemi yeniden keşfedildi; bir pazarlık olur mu, olur.

Not:

(*) 6 Kasım 2024, 16:46’da güncellenmiştir.

•   Teğmenler g2364ince Türk Silahlı Kuvvetlerin itibarı tamir mi olacak?
•   İmamoğlu ve Yavaş’a soruşturma: Erdoğan’a adaylık yolu operasyonu
•   Esenyurt ters tepti: CHP sertleşti, erken seçim dedi
•   Sandıkta kaybettiysen yargıyla gasp et: hedef hem İmamoğlu hem Yavaş
•   TUSAŞ saldırısı, kritik saptamalar, kritik sorular ve komplo teorileri
•   Korku filmi gibi Yen2306oğan Çetesinde Sağlık Bakanı’nın sorumluluğu
•   Avrupa Parlamentosunda Türkçe kınama, gazeteciler, ihale yolsuzlukları
•   İstiklal Marşı “Korkma” derken hükümet İsrail’den “Kork” mu diyecek?
•   Özel’den Erdoğan’a: yen2256en aday olmak istiyorsa son Tarih Kasım 2025
•   Hükümetin emekçiyle emekliye yeten gücü yandaş sermayeye yetecek mi?
•   30 Ağustos: zafer en çok ona layık olanlarındır
•   Her türlü kışkırtmaya açık, tehlikeli bir ortama giriyoruz
•   Türkeş, Kavala’yla görüştü, AYM Can Atalay dedi. MHP çok kızacak
•   Dışişlerinde siyasi atamaların koltuk kapmaca dönemi
•   Bir de hedef gösterseydiniz ne yapacaktınız Sayın Bahçeli?
•   Devlet devlet içinde, kimin bağlılığı hangisine?
•   Ya geçim ya seçim
•   Bütün alametler belirdi: Suriye faslını kapatma zamanı
•   AK Partinin yeni iletişim stratejisiymiş. Ne kadarına cesaretleri var?
•   Erdoğan’ın bürokrasi ile bitmeyen kavgası ve derin çelişkiler
•   AK Parti elitleri ve devlet yönetiminde artan SETA ağırlığı
•   Tasarruf planına dair üç soru: Beştepe, belediyeler ve AK Parti ekonomisi
•   Özel, Deniz Gezmişlerin anmasında: 6 Mayıs CHP için dönüm noktasıydı
•   Namık Tan, Mehmet Uçum’a karşı: Gezi, Erdoğan’ın samimiyet sınavı
•   Söyleten sensin: Sinan Ateş cinayeti örtbas edilebilir mi?
•   1 Mayıs ve Erdoğan’ın Taksim öfkesi
•   Anayasa tartışması sorunları perdelemek için sis bombası işlevinde
•   23 Nisan: TBMM’nin 104’üncü yılında oy ve Meclisin gücünü hatırlamak
•   CHP’nin ittifak 1.0 sürümü tutmadı, 2.0 sürümü tuttu
•   CHP’nin dönüşü muhteşem oldu; Erdoğan bu kez “dış güçler” diyemedi
•   CHP değişince Türkiye de değişti: yeni bir dönem açılıyor
•   Dip dalga Erdoğan’ı vurdu: işte üç temel neden
•   Başkenti yönetmeye aday Altınok: mirasyedi mi, emlak baronu mu?
•   Enflasyon dosyaları. Çağlar: Çiller memurlar 6 ay maaş almasın diyordu
•   AK Parti Ankara’da havlu atmak üzere
•   Savunma ve Dışişleri bakanlarının Meclis’e PKK brifinginden kalanlar
•   Özel’den Erdoğan’a: kazanacak adayları bulamıyorlar
•   Recep Tayyip Bey’e de bir Sadık Abi mi lazım sizce Hafize Gaye Hanım?
•   İttifak mı? Bir daha asla!
•   Yükselen yeni faşizmin hedefi alttakileri dibe itmek
•   İslam ülkeleri esti, gürledi ama İsrail’in aldırdığı yok. İşte nedeni
•   CHP’de Özel dönemi siyasette hangi dengeleri değiştirmeye aday?
•   CHP’nin Özel seçimi tüm muhalif seçmene “değişim” soluğu getirebilir
•   Parmağını kaldıran bir kız çocuğudur Cumhuriyet: 100. Yaşı kutlu olsun
•   Filistin mitingi yapılmalı da başka gün mü kalmamıştı?
•   CHP Anayasa tartışmaya İçtüzük önerisiyle başladı: Meclis güçlenmeli
•   Gezi Davası: dökülen Türk yargısı ve Erdoğan’ın dinmeyen öfkesi
•   Sayıştay raporlarındaki yolsuzluk izleri tam soruşturmalık
•   Kılıçdaroğlu: hepimiz hayal kırıklığına uğradık ama vazgeçmeyeceğiz
•   Barış Pehlivan örneği: yargı bağımsızlığı yoksa basın özgürlüğü de yok
•   Kılıçdaroğlu: Merkez Bankası nihayet asli görevini hatırlamış görünüyor
•   Üretilen hurafelere Özal bile inanmıştı ama Lozan 100 yıldır ayakta
•   Vergi zamları ve ilk sonuçları: kendi düşen ağlamaz mı?
•   Ekonomik krizden büyük sorunumuz varmış gibi
•   30’uncu yılında Sivas Katliamı: kanlı bir petrol savaşı hikayesi
•   Montaj, kara propaganda ve “diktatör olmak isteyene öğütler”
•   İki gün kaldı. “Nereye g1805iyoruz?” sorusu için son fırsat
•   İkinci tur için Kılıçdaroğlu’ndan Erdoğan’a “terör” cevabı
•   Kılıçdaroğlu’nun ekonomi kadrosu belli, Erdoğan hâlâ Şimşek peşinde
•   Kılıçdaroğlu’na destek büyürken siyasetin rengi hızla değişiyor
•   Kılıçdaroğlu: IMF ile görüşmüyoruz, ülkeyi dilenciye çeviren Erdoğan
•   Erdoğan’ı ikt1759ara kadınlar getirmişti, o rüzgâr da dönüyor
•   Muhalif seçmene ümit verecek bir dizi gelişme
•   Ortak liste zorunluluğu: gözler Kılıçdaroğlu ve Akşener’de
•   Kılıçdaroğlu’nun geniş cephe siyaseti; 1728eoloji ve politika
•   AK Parti kadına ş1724det yasası pazarlığında: birkaç oy için ya Rab
•   Kılıçdaroğlu, Akşener ve ikt1720arın kısa süren sevinci
•   Kılıçdaroğlu: Altılı Masa adayı ilk turda Cumhurbaşkanı
•   Siyasetin fay hatlarında yoğun enerji birikimi
•   Baskının yeni bahanesi: Özgürce kanaat oluşumunu engellemek
•   Tek Yürek bağış kampanyasının dörtte üçü devlet kesesinden
•   Kılıçdaroğlu sert: Kızılay’ı, asker yardımını bitirdiler, canlara maloldu
•   Kılıçdaroğlu’nun deprem isyanı, Erdoğan’ın defter tehd1671i
•   Gerçekten depremle mi geldi, gerçekten depremle mi g1670ecek?
•   Deprem çalışmaları yetersiz: hükümete tepki büyüyor
•   Millet İttifakı Programı: En çok alkışı Çankaya’ya dönüş aldı
•   Topluma bir dokun bin ah işit: Seçime kadar kim ne alırsa
•   Kılıçdaroğlu: çakallar önünde diz çökmektense ayakta ölürüm
•   Muhalefet İmamoğlu’na cezayla kenetlendi: oyun bozulabilir
•   Kılıçdaroğlu’nun İkinci Yüzyıl’ı: asıl çağrı CHP’ye
•   Muhalefetin Anayasa önerisi: bir şeyler oluyor sanki
•   Kılıçdaroğlu’nun Sırpça mesajı, buzdağının görünen ucu
•   Madencilerin ölümü kadermiş ama seçimi alırsa düzeltecekmiş
•   Medyayı yasayla susturma çabasının beyhude heyecanı
•   CHP l1578eri ABD yolunda: Ben barış istiyorum, Erdoğan kavga
•   100’üncü Yılında Zafer ve Cumhuriyete layık olmak
•   Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’a verdiği en ağır hasar
•   Kılıçdaroğlu’nun YSK sözleri: Veri güvenliği mi, seçim güvenliği mi?
•   Kılıçdaroğlu’dan Akkuyu tepkisi: Rusya’ya bağımlı haldeyiz
•   Erdoğan’ın Kılıçdaroğlu’na yetişme telaşı halka yarıyor
•   Birileri camilerde bir şeyler mi çeviriyor yine?
•   Erdoğan’ın içine düşen korku: kızgınlık ve kırgınlık seçimi
•   Kılıçdaroğlu CHP’yi toparlamaya İstanbul’dan başladı
•   Kaftancıoğlu’na ceza ya da yargı yoluyla siyaset batağı
•   Kavala’ya ömür boyu hapis: adaletsizliğin dibi
•   “Erdoğan sığınmacıları vatandaş yapıp oy mu kullandıracak?”
•   CHP Doğu ve Güneydoğudan vekil çıkarabilecek mi?
•   İki Türkiye: Antalya’da diplomasi Diyarbakır’da siyaset
•   9 başlıkta altı l1374erin Erdoğan rejimine karşı toplantısı